Skarb średzki

Polska Bibliografia Numizmatyczna.

Źródła internetowe.

Skarb średzki.

Środa Śląska

gm. Środa Śląska, pow. średzki, woj. dolnośląskie

Jeden z najcenniejszych skarbów znalezionych na ziemiach polskich. Odkryty przy ulicy Daszyńskiego w Środzie Śląskiej w dwóch latach: 1985, a następnie 1988; zarówno po pierwszym, jak i po drugim odkryciu zabytki uległy natychmiast rozproszeniu, a ich odzyskiwanie trwa do dziś. Większość przedmiotów jest wpisana do inwentarza Muzeum Narodowego we Wrocławiu; można je zwykle oglądać w tym muzeum lub Muzeum Regionalnym w Środzie Śląskiej.

Korona z warsztatu sycylijskiego odkryta w Środzie Śląskiej w maju 1988 roku. Źródło: Tlumaczek, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons

Zespół został ukryty około połowy XIV wieku przez bankiera pochodzenia żydowskiego, Mojżesza, posiadacza glejtu wystawionego przez Karola IV Luksemburskiego i gwarantującego bezpieczeństwo w niespokojnych czasach wygnań i pogromów, po przejściu Dolnego Śląska pod Koronę Czeską i w obliczu prawdziwie śmiertelnej zarazy - Czarnej Śmierci. Był to zastaw wspomnianego króla pod pożyczkę na spłatę zaciągniętych długów, w skład którego wchodziły między innymi złote przedmioty o ogromnej wartości, wysadzane kamieniami szlachetnymi i ich imitacjami: korona żony monarchy, Blanki de Valois (Małgorzaty) wykonana w warsztacie sycylijskim i prawdziwe arcydzieło - zapona kolista.

Tysiące monet odkryto w Środzie Śląskiej dwukrotnie:

W dniu 8 czerwca 1985: skarb groszy praskich Wacława II (46 egz.), Jana Luksemburskiego (3715 egz.); groszy miśnieńskich Fryderyka II (6 egz.); 4 nieokreślone fragmenty monet. 

W dniu 24 maja 1988: na terenie tej samej posesji skarb groszy praskich Wacława II i Jana Luksemburskiego, unikatowy halerz wrocławski Jana Luksemburskiego (łącznie 3924 egz.) oraz 39 monet złotych, włoskich, węgierskich, niemieckich, austriackich, czeskich i śląskich florenów, i jednego dukata weneckiego. Jest to też data odkrycia klejnotów królewskich i innych złotych zabytków ze skarbu średzkiego.

Monety ze skarbu średzkiego nie doczekały się dotąd całościowego opracowania. Na potrzeby opisu zabytków numizmatycznych korzystaliśmy z publikacji Roberta Pieńkowskiego (1996). Grosze praskie Jana Luksemburskiego z tzw. drugiego skarbu średzkiego opracowała ostatnio Magdalena Karnicka (2017 oraz w monografii wydanej z okazji trzydziestolecia odkrycia skarbu).

• Bonek Tomasz, Historia skarbu znalezionego na śmietniku. W Polsce, pod Wrocławiem (Business Insider)
• Chabior Barbara, Historia skarbu w Środzie Śląskiej (Rzeczpospolita)
• Freus Paweł, Skarb średzki (Culture.pl)
• Love Money, Incredible finds discovered in abandoned barns and buildings (Love Money)
• Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Skarb Średzki (kanał YouTube MNWr)
• Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Skarb Średzki – skarb czasów wielkiej zarazy (MNWr)
• Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Skarb Średzki. Trzydziestolecie odkrycia (MNWr)
• Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Skarb Średzki. Trzydziestolecie odkrycia - The Treasure of Środa Śląska (kanał YouTube MNWr)
  
• Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Średzkie klejnoty po trzydziestu latach (MNWr)
• Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Skarb Średzki. Tajemnice złotniczej pracowni (MNWr)
• Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Zabytki złotnicze Skarbu Średzkiego (MNWr)
• Pajączek Tomasz, Rok 1988: Skarb średzki. Historia odnalezionych klejnotów (Onet.pl)
• Quiz z wiedzy o skarbie średzkim (Muzeum Regionalne w Środzie Śląskiej)
• Skarb średzki (Wikipedia)
• Skarb Średzki – najcenniejsze polskie znalezisko (LINK). Strona książki Tomasza Bonka "Przeklęty skarb"
• Skarb Średzki reportaż z wystawy w Muzeum Narodowym we Wrocławiu (DOKIS TV)
• Skupin Weronika, Skarb Średzki – najcenniejsze polskie znalezisko (FILM) (Polska Zachwyca)
• Śladami Średniowiecza, Skarb średzki – jak doszło do jednego z najcenniejszych odkryć XX wieku? (Archeologia Żywa)
• Witecki Jacek, Intrygujące! „Korona średzka i zagadka zielonych kamieni” (MNWr)
• Witecki Jacek, Intrygujące! „Skarby czasów zarazy” (MNWr)
• Witecki Jacek, Intrygujące! „Tajemnice średzkiej korony” (MNWr)
• Zob.: Gradowski Michał 1997; Pieńskowski 1996; Witecki Jacek 2008